سود روزشمار بانکی؛ نحوه محاسبه و تفاوت با سود ماه‌شمار
هنوز هم افراد بسیاری برای آن‌که سرمایه‌گذاری کنند، به سراغ بانک‌ها می‌روند. آن‌ها این راه را ایمن‌ترین شیوه ممکن برای سودآوری می‌دانند. اما بسیاری از آن‌ها چندان با سود روزشمار بانک آشنایی ندارند و از نحوه محاسبه آن آگاه نیستند. به همین دلیل وقتی پیش خودشان حساب و کتاب می‌کنند، مبلغی متفاوت را به دست می‌آورند؛ در حالی‌که سودی که بانک به آن‌ها می‌پردازد با محاسبات آن‌ها هم‌خوانی ندارد.
در سال‌های پیش بانک‌ها سود سپرده را به دو شیوه روزشمار و ماه‌شمار محاسبه می‌کردند. تا دی‌ماه سال ۱۳۹۷ سود سپرده به صورت روزشمار محاسبه می‌شد و بانک‌ها بر اساس این روش سود سپرده را به مشتریان خود پرداخت می‌کردند. در نگاه اول این شیوه پرداخت سود برای سپرده‌گذاران بسیار مفید به نظر می‌‌رسد، اما نمی‌توان از اثرات منفی آن نیز غافل شد. یکی از این اثرات افزایش تورم است. به منظور جلوگیری از این مشکلات و بر اساس رویکرد جدید بانک مرکزی، سود روزشمار بانک به سود ماه‌شمار تغییر یافت. این قانون در ماه‌های انتهایی سال ۱۳۹۷ از جانب شورای پول و اعتبار تصویب شد. در این شیوه، پرداخت سود به صورت بلندمدت مدنظر قرار می‌گیرد. اما برخی از بانک‌های خصوصی سود سپرده‌گذاران را به صورت روزشمار پرداخت می‌کنند. در ادامه این مطلب سود روزشمار را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم و نحوه محاسبه آن را نیز توضیح خواهیم داد.
نحوه محاسبه سود روزشمار بانک
برای این‌که بدانیم سود روزشمار بانک چگونه محاسبه می‌شود، باید از فرمولی کمک بگیریم که بانک مرکزی آن را تعیین کرده است. روش محاسبه سود بانکی به صورت روزشمار به شرح زیر است:
فرمول محاسبه سود روزشمار بانکی
سود سپرده‌های کوتاه‌مدت روزشمار = ۳۶۵۰۰ / مدت‌زمان بر اساس روز * نرخ * مبلغ سپرده‌گذاری
منظور از نرخ در واقع همان نرخ سود علی‌الحسابی است که بانک مشخص می‌کند. برای مثال فرض کنید یک حساب ۲۰ میلیون تومان موجودی دارد. نرخ آن را نیز ۱۰ درصد در نظر بگیرید. سود روزشمار این حساب در طی ۳۰ روز عبارت است از:
تومان ۱۶۴,۳۸۳ = ۳۶۵۰۰/(۳۰*۱۰*۲۰,۰۰۰,۰۰۰) = سود روزشمار
به این مسئله توجه کنید که میزان سود روزشماری که به حساب تعلق می‌گیرد، مطابق با کمترین میزان موجودی حساب در طول روز محاسبه می‌شود. نکته دیگر آن‌که در ماه‌هایی که ۳۱ روزه هستند، باید این یک روز را نیز مدنظر قرار دهیم.
برداشت از سپرده‌های کوتاه‌مدت روزشمار در هر زمانی قابل انجام است. سود سپرده باقی‌مانده در حساب با توجه به حداقل موجودی حساب در انتهای روز محاسبه می‌شود. سپس این مبلغ در پایان ماه به صاحب حساب پرداخت می‌شود.
چرا سپرده‌های روزشمار به وجود آمدند؟
دلیلی که موجب پرداخت سود روزشمار بانکی می‌شد، جذب منابع بود. با ورود بانک‌های خصوصی به عرصه بانک‌داری در سال ۱۳۸۰، این سیستم مورد استقبال گرفت. به کمک این امتیاز، بسیاری از سرمایه‌گذاران مجاب شدند که سرمایه خود را به این بانک‌ها منتقل کنند. پس از این اتفاق بود که بانک‌های دولتی نیز به منظور جذب مشتری و منابع، به پرداخت سود روزشمار روی آوردند.
تا سال ۱۳۹۷ پرداخت سود هم‌چنان به این شیوه انجام می‌شد. اما بانک مرکزی در پی بررسی‌هایی که انجام داد، تصمیم گرفت سود روزشمار بانک را در سپرده‌های کوتاه‌مدت به ماه‌شمار تغییر دهد. علت این امر ضرر و زیان‌هایی بود که از سوی افراد سودجو به سیستم بانکی وارد شده بود.
چه کسانی از سود روزشمار حساب‌های کوتاه‌مدت ضرر می‌کنند؟
سود روزشمار سپرده کوتاه‌مدت، سپرده‌گذاران و بانک‌ها را هم متضرر می‌کند و هم منافعی برای آن‌ها دارد. گفتیم که سود این سپرده‌ها به صورت روزانه و با در نظر گرفتن موجودی حساب در پایان هر روز محاسبه می‌شود. این امر موجب می‌شود که سپرده‌گذار اجازه برداشت پول را در طول روز داشته باشد. همین امر زمینه را فراهم می‌کند که افراد منفعت‌طلب از این موقعیت سواستفاده کنند.
آن‌ها در آغاز روز بخشی از سپرده را از حساب خود خارج می‌کنند و در بازار با آن تجارت می‌کنند. سپس در انتهای روز و بعد از این‌که سود کافی به دست آوردند، مجددا موجودی را به بانک برمی‌‌گردانند. به این ترتیب با وجود این‌که در این مدت، سپرده در اختیار بانک نیست، بانک سود آن را پرداخت می‌کند. این نقص در سیستم پرداخت سود روزشمار بانک، موجب متضرر شدن این نهادهای مالی می‌شود.
در سمت دیگر با افزایش تراکنش‌ها، شاهد حجم بالای انتقال هزینه‌ها هستیم. به طور کلی می‌توان چنین گفت که پرداخت سود روزشمار، ضررهای زیادی برای بانک‌ها دارد. این شیوه پرداخت سود در ابعادی گسترده‌تر مردم را هم متضرر می‌کند. زیرا یکی از پیامدهای افزایش نقدینگی و برهم خوردن تعادل بازار ارز، سکه و طلا، افزایش تورم است.
بیشتر بخوانید
مزایا و معایب سود روزشمار برای بانک‌ها و دولت
پرداخت سود به شیوه روزشمار که تا سال‌ها در کشورمان اجرا می‌شد، مزایا و معایب فراوانی دارد. برخی از معایب آن را در بالا نام بردیم. در ادامه چند مورد از این مزایا و معایب را با هم مرور می‌کنیم.
مزایای سود روزشمار برای سپرده‌های کوتاه‌مدت
- بانک‌هایی که با کمبود وجه مواجه هستند به این شیوه می‌توانند سرمایه‌های زیادی را جذب کنند.
- به منظور دریافت سود روزشمار از بانک، سرمایه قابل توجهی به شبکه بانکی کشور تزریق می‌شود.
- قشر متوسط جامعه نیز به منظور بهره‌مندی از سود سپرده بانکی اقدام به سپرده‌گذاری می‌کنند.
- در این شیوه در هر زمان می‌توان به سرمایه دسترسی داشت.
- برخی از افراد توانایی سپرده‌گذاری بلندمدت را ندارند؛ به این ترتیب می‌توانند با سپرده کوتاه‌مدت نیز به سود برسند.
معایب سود روزشمار برای سپرده‌های کوتاه‌مدت
- پرداخت سود روزشمار موجب تاثیر منفی بر تراز مالی بانک‌ها می‌شود.
- سرعت گردش بانک‌ها در این سیستم افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه هزینه‌ها نیز زیاد می‌شود.
- عامل رقابت موجب افزایش سود از جانب بانک‌ها می‌شود که این امر خود به ایجاد تورم دامن می‌زند.
- بانک‌هایی که نرخ سود روزشمار آن‌ها بالاست ممکن است نتوانند سود تعیین‌شده را بپردازند.
- با خروج روزانه سرمایه از بانک‌ها، هیچ سود و منفعتی برای بانک ایجاد نمی‌شود. این مسئله در حالی است که بانک وظیفه دارد سود سپرده را به صورت روزانه به مشتری خود پرداخت کند.
- خروج روزانه سرمایه، موجب برهم زدن بازار ارز و سکه نیز می‌شود.
- با کم و زیاد شدن سرمایه بانک در طول روز، بانک‌ها نمی‌توانند به خوبی برنامه‌ریزی کنند. چرا که با وجود افراد سودجو و منفعت‌طلب، موجودی بانک‌ها دچار نوسان می‌شود.
تفاوت سود روزشمار و سود ماه‌شمار
بانک‌ها با توجه به وجوهی که مردم سرمایه‌گذاری می‌کنند، سود سپرده را به صورت روزشمار یا ماه‌شمار محاسبه می‌کند و در اختیار صاحبان حساب قرار می‌دهد. از آن‌جا که سود ماه‌شمار با توجه به دلایلی که در بالا بیان شد، جایگزین سود روزشمار شده است، لازم است که تفاوت این دو نوع شیوه پرداخت سود سپرده را بررسی کنیم. مهم‌ترین تفاوت میان این دو شیوه، نوع محاسبه سود بر اساس زمان رسوب سرمایه است. سود ماه‌شمار با توجه به حداقل میزان موجودی در طول یک ماه محاسبه می‌شود. اما سود روزشمار بر اساس حداقل سرمایه در طول روز محاسبه می‌شود. به بیان ساده‌تر اگر در طول روز و ماه گردش مالی اتفاق بیفتد، کمترین موجودی در طول ماه برای سود ماه‌شمار و در طول روز برای سود روزشمار در نظر گرفته می‌شود.
جمع‌بندی
در این مطلب با دریافتیم که سود روزشمار بانک چیست و چگونه محاسبه می‌شود. این شیوه پرداخت سود مزایا و معایبی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به جذب سرمایه قابل توجه در شبکه بانکی و از سوی دیگر، افزایش تورم اشاره کرد. دلیل پرداخت چنین سودی از سوی بانک‌ها، جذب منابع مالی بود اما با توجه به معایبی که این روش پرداخت سود در چرخه اقتصاد کشور داشت، در پایان سال ۱۳۹۷ این شیوه پرداخت سود سپرده به ماه‌شمار تغییر پیدا کرد. با توجه به فرمول محاسبه سود روزشمار بانک، نباید به اشتباه فکر کنید که اگر برای مثال سود سپرده بانکی ۱۴ درصد است، در انتهای ماه شما مبلغی معادل ۱۴ درصد سپرده‌تان سود می‌کنید. این اشتباه رایجی است که بسیاری از افراد مرتکب آن می‌شوند. میزان سود سپرده روزشمار از فرمول «سود سپرده‌های کوتاه‌مدت روزشمار = ۳۶۵۰۰ / مدت‌زمان بر اساس روز * نرخ * مبلغ سپرده‌گذاری» به دست می‌آید.
