علائم کرونا دلتا چیست و واکسن‌ها چه کارایی روی آن دارند؟
اوایل سال ۲۰۲۰ بود که ویروس کرونا کم کم به کشورهای مختلف راه پیدا کرد و جهان با یک پاندمی گسترده روبه‌رو شد. مدتی گذشت تا شرکت‌ها برای تولید واکسن دست بکار شوند و دولت‌ها هم با قرنطینه‌های طولانی مدت، سعی کردند تا جای ممکن از شیوع گسترده‌تر این بیماری کشنده و تا حدودی ناشناخته جلوگیری کنند.
در همان ابتدا و شیوع گونه اصلی، مراجع علمی شروع به بررسی علائم این بیماری و انتشار آن کردند. افرادی که با تب بالا و سرفه دست و پنجه نرم می‌کردند، در رده افراد مشکوک مبتلا به کووید-۱۹ قرار می‌گرفتند. پس از مدتی از دست دادن حس بویایی و چشایی به لیست علائم کرونا اضافه شدند و خستگی و گلودرد هم به عنوان علائم احتمالی درنظر گرفته شدند.
پس از گذشت مدتی علائم گسترده‌تر و تا حدودی پیچیده‌تر هم شدند، چرا که با گونه‌های جدید این بیماری روبه‌رو شدیم. حالا جهان با گونه دلتا سروکار دارد و دیگر سویه اصلی که در اواخر ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد، در جهان غالب نیست که البته آلفا (گونه شناسایی شده در بریتانیا) پیش از دلتا جای آن را در جهان گرفته بود.
حالا که دلتا در حال تبدیل شدن به سویه غالب در جهان است، شناسایی علائمش اهمیت بالایی دارد و البته باید از کارایی واکسن‌ها روی آن هم مطمئن بود.
علائم کرونا دلتا
طبق داده‌های جمع‌آوری شده و البته اطلاعاتی که بیماران منتشر کرده‌اند، علائم سویه دلتا با نوع اولیه و حتی آلفا متفاوت است. در حال حاضر طبق اطلاعات منتشر شده از بریتانیا که در آن گونه دلتا رایج است، مبتلایان علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- سردرد
- گلودرد
- آبریزش بینی
- تب
- سرفه مداوم
در حالی که تب و سرفه همیشه جزو علائم رایج کووید-۱۹ به حساب می‌آمده، سردرد و گلودرد در برخی افراد وجود داشته و البته آبریزش بینی در گونه اولیه نادر بود. اما حالا افراد در کنار سردرد و گلودرد، آبریزش بینی را بیشتر تجربه می‌کنند که باعث می‌شود بعضا کرونا دلتا را با سرماخوردگی اشتباه بگیریم.
یکی از علائمی که بسیار کمتر در مبتلایان به گونه دلتا به چشم می‌خورد، از دست دادن حس بویایی است که در رده‌های پایین برای این سویه قرار دارد.
این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در ابتدا داده‌ها بیشتر مربوط به بیماران بستری شده در بیمارستان بودند که مسلما علائم شدیدتر را تجربه می‌کردند. پس از گذشت زمان و واکسیناسیون افراد مسن و البته اینکه گونه دلتا بیشتر افراد جوان را درگیر می‌کند، بیماران علائم ملایم‌تری را تجربه می‌کنند.
علاوه بر این، با یک جهش در ویروس روبه‌رو هستیم که می‌تواند مشخصاتش را تغییر دهد. با این وجود هنوز بطور دقیق نمی‌توانیم بگوییم چرا علائم در گونه دلتا کووید-۱۹ تغییر کرده است. در حال حاضر همچنان به پژوهش‌های بیشتر درباره این گونه نیاز داریم، با این حال داده‌های اولیه حاکی از آن هستند که علائم این سویه مشابه سرماخوردگی است.
با توجه به این موضوع، شاید افراد مبتلا به کرونا تصور کنند که تنها سرما خورده‌اند و آن را چندان جدی نگیرند، در نتیجه افراد بیشتری را به این بیماری کشنده مبتلا کنند. چنین اشتباهی و البته سرعت شیوع بالاتر، اهمیت واکسیناسیون را بیش از پیش افزایش می‌دهد.
تاثیر واکسن روی گونه جدید کرونا
راه‌حل کنونی برای مقابله با کرونا، واکسیناسیون گسترده است، هرچند با قرنطینه و رعایت مواردی مانند حفظ فاصله اجتماعی می‌توان از شیوع بیشتر جلوگیری کرد، اما برای بازگشت جهان به وضعیت عادی باید با تزریق واکسن به مصونیت جمعی دست پیدا کرد.
حالا که گونه دلتا در کشورهای مختلف غالب شده و به سرعت به کشورهای بیشتری هم راه پیدا می‌کند، سوال مهم این است که واکسن‌های کنونی می‌توانند از ما در برابر این گونه محافظت کند یا خیر؟
اکثر کارشناسان به این موضوع باور دارند که واکسن‌های مطرح کنونی چنین توانایی را دارند و می‌توانند از ما در برابر علائم شدید محافظت کنند و مانع از بستری شدن در بیمارستان شوند.
به گفته یکی از دانشمندان ارشد سازمان بهداشت جهانی به نام «سومیا سوامیناتان»، پژوهش‌ها در دنیای واقعی از محافظت مناسب واکسن‌ها در برابر بیماری شدید خبر می‌دهند:
«پژوهش‌هایی که در دنیای واقعی روی اثربخشی چندین واکسن انجام شده، نشان‌دهنده محافظت مناسب آن‌ها از افراد بخصوص در برابر علائم شدید است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت کنونی، گسترش پوشش واکسیناسیون در تمام کشورهاست.»
اجازه دهید به سراغ پژوهش‌ها و تحلیل‌ها برویم. پژوهشی که توسط سرویس بهداشت عمومی بریتانیا در ماه گذشته میلادی با بررسی ۱۴,۰۱۹ مورد ابتلا به گونه دلتا منتشر شد، نشان داد که واکسن فایزر/BioNTech و آکسفورد/آسترازنکا به ترتیب تا ۹۶ و ۹۲ درصد از بستری شدن در بیمارستان جلوگیری می‌کنند، البته این آمارها مربوط به تزریق دو دوز واکسن می‌شوند.
فایزر دوباره تایید کرده که واکسن توسعه یافته توسط این کمپانی روی گونه دلتا کارایی دارد، مخصوصا پس از تزریق دوز سوم. البته هنوز درباره دوز سوم مطمئن نیستیم و دانشمندان نمی‌دانند تا چه اندازه نیاز به تزریق این دوز داریم. فایزر از ماه آینده شروع به آزمایش آن روی گونه دلتا خواهد کرد.
بیش از نیمی از جمعیت بریتانیا بطور کامل واکسینه شده‌اند و گونه دلتا هم در این کشور غالب است، اما نرخ مرگ و میر در مقایسه با روزهایی که این کشور شدیدا با کووید-۱۹ درگیر بود، بسیار کمتر است. این نرخ حالا به ۰.۰۸۵ درصد رسیده که ۲۰ برابر کمتر از دوران اوج است.
با این وجود، هنوز درباره کارایی واکسن‌ها مطمئن نیستیم. پژوهشی در ماه مه در بریتانیا نشان داد که تزریق دو دوز واکسن فایزر تا ۸۸ درصد می‌تواند از بروز گونه علائم‌دار کرونا دلتا جلوگیری کند. اما یک ماه بعد، محققان اسکاتلندی این عدد را به ۷۹ درصد کاهش دادند.
چند روز پیش پژوهشگران کانادایی اعلام کردند که واکسن فایزر تا ۸۷ درصد در برابر ابتلا به سویه دلتا کووید-۱۹ کارایی دارد که تفاوت چندانی با ۸۹ درصد گونه آلفا ندارد. با این حال برخی کشورها در تحقیقات حتی کارایی ۶۴ درصد را هم گزارش کرده‌اند.
علت تفاوت کارایی واکسن‌ها در پژوهش‌ها
دلایل مختلفی می‌تواند برای چنین تفاوتی وجود داشته باشد. در ارزیابی‌های واقعی، با سختی‌های زیادی روبه‌رو هستیم. برای مثال در طول آزمایش‌ها دانشمندان مشارکت‌کنندگان را انتخاب کرده و افرادی که واکسن یا دارونما دریافت می‌کنند را انتخاب می‌کنند تا بتوانند کارایی واکسن را مورد بررسی قرار دهند.
تا اینجای کار مشکلی وجود ندارد، اما زمانی که کمپین واکسیناسیون شروع بکار می‌کند، دانشمندان دیگر کنترل چندانی روی افراد ندارند و عوامل مختلفی می‌توانند منجر به ابتلا به بیماری شوند، بنابراین رسیدن به نتیجه نهایی دشوار می‌شود.
علاوه بر این، برای برخی واکسن‌ها اصلا داده‌ای مبنی بر آزمایش در دنیای واقعی وجود ندارد و دانشمندان مجبورند به سراغ تست‌های آزمایشگاهی بروند. در این پژوهش‌ها، محققان از خون افراد واکسینه شده برای تخمین کارایی واکسن در برابر گونه جدید استفاده می‌کنند.
عملکرد آزمایشگاهی واکسن‌ها
یکی از این واکسن‌ها، ساخت شرکت مدرنا است. این کمپانی می‌گوید که در تست‌های آزمایشگاهی به این نتیجه رسیده که واکسنش تا ۲ برابر کمتر آنتی‌بادی خنثی‌کننده در مقایسه با سویه اصلی ایجاد می‌کند، با این حال نتایج همچنان دلگرم‌کننده هستند. به گفته این شرکت، این نتایج از اثربخشی واکسن آن‌ها روی گونه دلتا کرونا حکایت دارند.
جانسون و جانسون، دیگر سازنده واکسن می‌گوید محصولش در برابر گونه دلتا عملکرد بهتری در مقایسه با بتا دارد، گونه‌ای که اولین بار در آفریقای جنوبی شناسایی شد. با این وجود جانسون و جانسون آمار دقیقی در اختیار عموم قرار نداده و تنها به مراقبت بادوام و پایدار در برابر این گونه اشاره کرده است.
شرکت روسی سازنده واکسن کرونا اسپوتنیک وی هم ادعا کرده که اثربخشی واکسنش روی گونه دلتا بیشتر از هر واکسن دیگری است، البته مدرکی برای این ادعا منتشر نکرده است.
چندین دانشمند چینی هم می‌گویند که واکسن‌های این کشور در مقایسه با گونه‌های قبلی، اثربخشی کمتری روی سویه دلتا کووید-۱۹ دارند، البته جزئیات کمی در این زمینه موجود است. برای مثال سخنگوی سینواک در گذشته گفته بود که نتایج اولیه مبتنی بر نمونه‌های خون نشان‌دهنده کاهش سه برابری آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده هستند.
با وجود چنین نتایجی، برخی دانشمندان نسبت به اثربخشی واکسن‌ها روی این گونه جدید محتاط هستند. برای مثال «پیتر انگلیش»، متخصص سلامت عمومی به این موضوع اشاره دارد که اگرچه واکسن‌ها شاید بتوانند از بستری شدن در بیمارستان جلوگیری کنند، اما اطلاعات بسیار کمی درباره اثربخشی آن‌ها روی سرایت بیماری داریم.
باید منتظر نتایج پژوهش‌های بیشتری بمانیم تا ببینیم چگونه می‌توان با گونه جدید این بیماری مقابله کرد. با این حال، واکسیناسیون همچنان بهترین راه‌حل است چرا که حتی اگر نتواند از سرایت این گونه جلوگیری کند، مانع از بستری شدن در بیمارستان و فشار به سیستم درمانی می‌شود. بنابراین کشورها باید با سرعت بیشتری عموم جمعیت را در برابر کرونا واکسینه کنند.
میتوانید مقالات زیر درباره گونه دلتا کرونا را هم بخوانید:
